Tadbirkor Zdravko Svetich o‘zining Medium’dagi blogida qanday qilib barvaqtroq turib, ertalabki soatni shaxsiy ishlarga sarflash kerakligi haqida batafsil maqola qoldirdi. Muallifning so‘zlariga ko‘ra, maslahatlarni yig‘ish uchun to‘rt yil vaqt ketgan.
Muallif aytishicha, barvaqt turish uchun dastavval o‘z hayot tarzingizni o‘zgartirishingiz kerak bo‘ladi. «Muhim qoidalarni sanab o‘tishga to‘rt yil vaqt sarflanganini asosiy sababi, — avvaliga men talabalik (keyin esa tadbirkorlik) hayot tarzimni hisobga olmagan edim. Erta turish vaqti ish, oila, ijtimoiy davra, xobbi, sayohat va boshqalar hisobiga siz nima bilan shug‘ullanishingizga qarab aniqlanadi».
«Erta tongda 5 yoki 6da uyg‘onish — agarda siz tungi navbatchilikda ishlaydigan shifokor yoki kechasi bilan ishlaydigan (aylanishni xush ko‘radigan) talaba bo‘lsangiz, bu bajarib bo‘lmaydigan vazifadir. Agarda siz ko‘p sayohat qilsangiz, har kuni bir vaqtda turish jismonan qiyinchilik tug‘diradi», — deya tushuntiradi tadbirkor.
Professional’ va shaxsiy faoliyatga asoslanib, birdaniga hayotning bir necha jabhalarida tartib o‘rnatish kerak:
maqsad va tayyogarlik;
tungi mashg‘ulot;
uyqu sifati;
uyg‘onish va ertalabki ishlar
- Maqsad va umumiy tayyorgarlik
Odamlar — ko‘p tomonlama rohat qidiruvchi mavjudot. Shu sababli, sizda doim ertalab ko‘proq uxlab olish uchun bahonalar tug‘ilaveradi. Bilishingiz kerak bo‘lgan eng muhim narsa — siz ko‘p narsani qurbon qilishingizga to‘g‘ri keladi. Bunga tayyor turing.
Avvaliga sizning samaradorligingiz susayadi. Siz «qurbon emasman» degan g‘oyadan ham yiroqlashing — bu cho‘pchak.
Muallif fikricha, eng muhim — maqsadni to‘g‘ri qo‘yish. Maqsadlar insonni rag‘batlantiradi. Maqsad qanchalik ta’sirli bo‘lsa, inson unga shuncha qat’iyat bilan intiladi. Bundan tashqari, maqsadlar faoliyatni — ya’ni biz kuzatishimiz kerak bo‘lgan tizimni aniqlaydi. Avvaliga, kelayotgan yilda amalga oshirish zarur bo‘lgan uch asosiy maqsadni, keyin esa ularga yetishishga yordam beruvchi tizimlarni aniqlash lozim.
- Tungi mashg‘ulot
Uyqudan oldin smartfon, planshet va boshqa texnologik qurilmalardan foydalanishni to‘xtatish kerak.
Ko‘k rang uyqu sifatiga salbiy ta’sir ko‘rsatadi, deb yozadi tadbirkor. Shu sababli uyquga ketishdan bir-ikki soat avval barcha qurilmalar — smartfon, planshet, noutbuklardan voz kechish kerak — ularning o‘rnini boshqa mashg‘ulotlarga bo‘shatib berish lozim.
Ertangi kunga tayyorlanish
Muallif kech tushishi bilan ertalab muammo tug‘dirishi mumkin bo‘lgan masalalarni hal etishni maslahat beradi. Uning fikricha, tunda quyidagi uch savolga javob topib qo‘yish lozim:
Ertalabki asosiy vazifalar nima?
Qaysi kiyimni kiyaman?
Nonushta, tushlik va kechki ovqatni qanday o‘tkazish kerak?
O‘tgan kunni baholash va ideal tongni kutish
Har oqshom o‘zingizdan quyidagilarni so‘rashni unutmang: bugun nimalar qildingiz? Nimadir noto‘g‘ri bajarildimi? Nimadan mamnunsiz? Nima sizni baxtiyor qildi?.
O‘qish
Zamonaviy insonlarga kitob o‘qish uchun hattoki, 30 daqiqa vaqt topish ham muammo bo‘lib qolgan. Biroq texnologik qurilmalardan voz kechsangiz, uyqudan oldin, kitob o‘qish uchun tezda vaqt topasiz.
- Uyqu sifati
«Ko‘pchilik uyqu inson hayotiga qanday ta’sir qilishi mumkinligini bilmaydi», — deb yozadi muallif blogda. U uyqu sifatini yaxshilovchi va yomonlovchi bir necha omillarni sanab o‘tadi.
Stimulyatorlar. Uyqu keshdan olti soat avval, qahva va spirtli ichimliklar ichmaslik lozim. Faqatgina ko‘k choy va tabiiy sharbatlar ichish mumkin.
Og‘ir ovqat. Uyqudan oldin og‘ir taomlar iste’mol qilmaslik kerak — ular oshqozon tizimiga zarar keltirib, uyqu sifatini buzadi. Muallif uyquga ketishdan avval, oz miqdorda gazaklar, yong‘oqlar yeyish yoki bir piyola sut ichishni maslahat beradi.
Suv. Uyquda oldin eng kamida bir stakan suv ichish foyda beradi.
Sport bilan shug‘ullanish. Uyqudan oldin jismony zo‘riqishlardan qochish tavsiya qilinadi. Mashqlar insonni tetik qiladi. Ularni bajargach, uxlash qiyin bo‘ladi.
Uyqu sharoiti. Sifatli matras va yostiq olish lozim, shuningdek, xonani yetarlicha qorong‘u qilish kerak. Yana xona haroratiga ham ahamiyat berish lozim.
Vaqt. Uyquga har kuni bir xil vaqtda ketish tavsiya qilinadi. Avvaliga, bu qiyinchilik tug‘dirishi mumkin, biroq inson sekin-asta organizmni bunga o‘rgatadi va u kerakli vaqtda
uxlashga odatlanadi.
- Uyg‘onish va tonggi ishlar
Tadbirkor barvaqt turish uchun yordam beruvchi ikki strategiyani qo‘llashni maslahat beradi.
Bandlik uslubi. Inson uyg‘onish uchun istalgan vaqtni qo‘yadi va uni olg‘a siljitishni boshlaydi. Bir narsani yoddan chiqarmang, birdaniga ro‘y beruvchi o‘zgarishlar quvvatga ham salbiy ta’sir ko‘rsatishi mumkin.
Gradual’ uslub. Tadbirokr bu uslubni ancha samaraliroq deb hisoblaydi. Maqsad shuki, kerakli vaqtga yaqinlashish uchun har uch-to‘rt soatda uyg‘onish vaqtini 10-15 daqiqa avvalroqqa siljib borish kerak. Bu ancha vatni olshi mumkin. Biroq ko‘nikish oson bo‘ladi.
Muallif quyidagilarga ham ahamiyat berishni tavsiya qiladi.
Budil’nik. Kun sizni qo‘rqitish yoki cho‘chitish bilan boshlanishi kerak emas. Sizni sekin-asta uyg‘onishingizga yordam beruvchi va quvontiruvchi musiqani topish kerak. Keyinchalik jonga tegsa — o‘rniga boshqasini qo‘yish kerak.
Mas’uliyat. O‘z ko‘nikmalaringiz haqida bitta yaqin insoningizga so‘zlab berishingiz kerak. U sizning qay vaqtda turayotganingizni kuzatib boradi. Sizdan talab qilinadigan narsa — uyg‘ongandan 10–15 daqiqa o‘tgach, unga xabar yo‘llash yoki qo‘ng‘iroq qilish.
Jerri Saynfild uslubi bo‘yicha geymifikasiya. Qahramon Jerri Saynfild devorining ko‘rinarli yerida bir betli yillik taqvim osilib turadi. Har kuni u bajargan ishlarini marker orqali belgilab chiqadi. Bir necha kunlar o‘tgach, belgilangan kunlarning zanjiri hosil bo‘ladi. Bu esa zanjirni davom ettirishga undaydi.
Faollik. Siz uyqisrash holatidan tezda chiqishingiz uchun biron bir faoliyat topishingiz kerak. Masalan, darhol tishlarni yuvib, suv iching, o‘rinlarni yig‘ishtiring. Pardalarni oching. Shuningdek, sizga yoqimli bo‘lgan ishni fqilish ham erta turishga undaydi: masalan, shirinlik yeyish yoki qahva ichish.
Uyg‘ongach nima bilan shug‘ullanish —insonning o‘z mavsad va vazifalariga bog‘liq.
Tadbirkor bajarish mumkin bo‘lgan bir necha faoliyatni tavsiya qiladi:
maqsadlar joriy qilish va baholash;
jismoniy follik;
meditasiya;
o‘qish (yoki kursni tekshirish);
loyihalar ustida ishlash;
yaqinlar bilan muloqot;
taomlar tayyorlash.
Muallif ta’kidlashicha, dastavval quvvat pasayishi mumkin —bu holatga tayyor turish lozim. Shuningdek, u odatlarni shakllantirish — uzoq muddatli jarayon ekanligini qayd etadi. U barchasini ketma-ketlikda bajarishga — avvaliga maqsadni aniqlab, keyin tungi ishlarni hal qilib, shundan so‘ng erta uyg‘onishga o‘tish kerakligini aytadi.
Ko‘p beriladigan savollar:
Savol: «Dam olish kunlari nima qilish kerak?»
Javob: «Barchasi shaxsiy qiziqishlarga bog‘liq. Biroq agarda siz erta turish odatiga endigina moslashayotgan bo‘lsangiz, dam olish kuni ham bunga rioya qilishni tavsiya qilaman. Keyinchalik istalgan vaqtda turishingiz mumkin».
Savol: «Agarda men sayohat qilsam, tizim o‘zgarsa, nima qilaman?»
Javob: «Qiyin savol. Birinchidan, o‘zingizni asrashga harakat qiling. O‘z odatlaringizga sobit turishga harakat qiling, agar uddalay olmasangiz — buni kuch bilan qilish yaramaydi».
Savol: «To‘satdan tungi ziyoatga borishg to‘g‘ri kelsachi?»
Javob: «Bu juda ham yaxshi. Shunchaki zavq oling. Tongda esa to‘yib uxlab, kerakli vaqtda uyg‘onaverin».
Fikr bildirish
Sharhlash uchun siz saytga kirishingiz lozim.