STRESS – BUNI BILSANGIZ KAYFIYATINGIZ YAXSHI BO'LISHI UCHUN HARAKAT QILASIZ

Stress — hayotda yashovchi deyarli har bir insonga hamrohlik qiluvchi yo‘ldoshdir. Doimo tushkun kayfiyat nafaqat sizning barcha hayotiy ko‘rsatkichlaringizni pasaytiradi: u tom ma’noda tanangizni tiriklayin yondiradi.

Bundan tashqari, ko‘plab insonlar asta-sekin bu doimiy kun tartibiga ko‘nika boshlaydi. Uning natijasida kelib chiquvchi muammolar tabletkalar orqali, yomon kayfiyat esa shirinlik va spirtli ichimliklar ichish bilan unutiladi. Oqibatda, muammo aksincha tobora chuqurlashadi. Stress chog‘ida organizmda aynan nimalar sodir bo‘lishini bilasizmi? Ular bilan tanishgach, hayot tarzingizni to‘g‘ri yo‘lga qo‘yishga muvaffaq bo‘larsiz.

Immunitet

Uzoq davom etuvchi stress immunitetni o‘ldiradi. Paydo bo‘lgan infeksiyalarga qarshi tezkor ta’sir ko‘rsatishga yo‘naltirilgan tizim shusiz ham doimo hujumkor faollikda bo‘ladi. Immunitet faqat boshda yashovchi muammolar bilan kurashishga harakat qiladi. Natija, albatta, foydasiz. Infeksiya qo‘zg‘atuvchilar esa bu davrda o‘zini erkin his etadi: aynan shu sabab stressli vaziyatlarda ko‘plab yoqimsiz kasalliklar orttirib olinadi. Shunday ekan, haddan ziyod to‘lqinlashish va rakning paydo bo‘lish ehtimolining asl mohiyati «real voqealarga» asoslangan. Bu haqda kelasi safar behudaga asabiylashishdan avval o‘ylashga harakat qiling.

Taxikardiya va shoshib nafas olish

Organizm himoya tizimi chinakam xavfdan qutqarish uchun muhim funksiyalarga bog‘lanishni ta’minlaydi. Biroq miyamiz hayolot bilan reallikni ajratishga qodir emas: taxikardiya istalgan xavf alomatida paydo bo‘lishi mumkin. Bunday rejim yurakni ishdan chiqaradi va unga bog‘liq bo‘lgan kasalliklarning soni ortishiga sabab bo‘ladi.

Oshqozonning ishdan chiqishi

Xavfli to‘qnashuvlarda barcha resurslar insonni o‘sha zahoti qutqaruvchi funksiyalarga qaratiladi. Tananing qolgan barcha jarayonlari sekinlashadi yoki butunlay to‘xtab qoladi. Oshqozon esa juda ham «aqlli» stressga qarshi tizim bo‘lib, bir lahzalik himoya uchun o‘z faoliyatini to‘xtatadi. Bunda esa oshqozonning doimiy ishdan chiqishi, ko‘ngil aynishi, ayrim mahsulotlarni iste’mol qilmaslik, oqibatda, oshqozon yarasi va gastritni keltirib chiqaradi.

Qon bosimining ortishi

Organizmning yana bir himoya tizimi: qon bosimining oshishi. Qon bosimi ko‘rsatkichlari uzluksiz qizil chiziqdan o‘tib ketishi yaxshilikka olib kelmaydi. Vaqt o‘tishi bilan arterial’ toshmalar paydo bo‘la boshlaydi, ularning yig‘ilishi aterosklerozga olib keladi. Kasallik o‘lim xavfini olib kelmasa-da, biroq inson organizmiga faqat salbiy ta’sir ko‘rsatadi.

Doimiy bosh og‘rig‘i

Ko‘p insonlar, ayniqsa, idora xodimlari doimiy bosh og‘riqlarini dorilar bilan bosishga odatlanishgan. Bu esa faqat alomatlarni yo‘q qiladi, muammoni emas. Gap shundaki, stress vaqtida mushaklar juda ham taranglashadi. Bo‘yin qon tomirlari qisiladi, mushak spazmlari paydo bo‘ladi. Miya yetarli miqdorda qon va kislorod olishdan to‘xtaydi. Bu esa xavfli vaziyatlarda bir lahzali qarorlar uchun mutlaqo zararli emas, biroq uzoq umr kechirishda o‘zining salbiy oqibatlarini namoyon qiladi.

Stress garmoni

Xavfli holat paydo bo‘lgandan bir necha soniya o‘tgach, organizm haddan ortiq miqdordagi norepinefrin va adrenalin garmonlarini ishlab chiqara boshlaydi. Keyin, sahnada «stress garmoni» deb ataluvchi kortizol paydo bo‘ladi. U organizmning to‘g‘ri ishlashida katta ahamiyatga ega. Qon ichida shakar hosil qilib, adrenalin darajasi kamayganda butun tanani tartibga soladi. Albatta, agarda so‘z xavfga tezkor ta’sir ko‘rsatish haqida bo‘lsa. Biroq uzoq davom etuvchi stress holatida mutlaqo zararlidir. Kortizol suyaklarning o‘sishini maksimal’ darajada so‘ndiradi, ular mo‘rt va sinuvchan bo‘lib qoladi. U garmon ishlab chiqarishni to‘xtatib qo‘yuvchi immun tizimi shaffofligiga javobgardir.