DOIMIY BANDLIK BILAN QANDAY KURASHISH MUMKIN?

Hayot ish va kundalik tashvishlar bilan o‘tib ketmoqda. Biz kichik xursandchiliklarni sezmaymiz, dam olishga vaqtimiz yo‘q, doim o‘zimizni charchagan his qilamiz. «Layfxaker» psixolog Devid Sbarraning haddan ziyod bandlik bilan kurashish tajribasi haqidagi maqolasini taqdim etdi.

Devid Sbarra – Arizona universitetining psixologiya fanlari professori.

«Biz bandlikni shu qadar yuqori baholaymizki, tadqiqotchilar bizda harakatsizlikka nafrat va doimiy bandligimizni oqlashga bo‘lgan ehtiyoj oshib borayotganini aniqlashmoqda. Biz buni ko‘pincha hatto sezmay ham qolamiz», – deydi Devid Sbarra «Vaqtim yo‘q» kitobidan parcha keltirar ekan.

Klinik psixolog Sbarra o‘z hayotini yaxshilashga intilgan (masalan, oilani saqlab qolish yoki depressiyani yengish) ko‘p odamlar bilan ishlagan. U ijobiy tomonga o‘zgarish faqat muammoning mavjudligini tan olgandan keyingina boshlanishiga ishonch hosil qilgan.

Shaxsiy javobgarlik — xatti-harakatlarimizdagi o‘zgarishlarni boshqaradi. Bu bandlik bilan kurashishda ham yordam beradi.

Tan oling, doimiy bandlik — bu muammo

Aksariyat ruhiy iztiroblarning sababi ko‘pincha yoqimsiz xotiralar va o‘y-xayollarga berilishdan kelib chiqadi. Biz ularni doimo miyamizda saqlaymiz va o‘zimiz hamda hayotdagi adolatsizliklar o‘rtasida psixologik masofa o‘rnata olmaymiz. Natijada biz o‘zimizning asosiy qadriyatlarimiz – xatti-harakatlarimizni boshqarishi kerak bo‘lgan asosiy tamoyillardan uzilib qolamiz. Shu bois salbiy o‘y-xayollar («O‘zimni juda yomon his qilyapman», «Dahshat», «Bundan yomoni bo‘lmasa kerak») bizni ta’qib qilishiga yo‘l qo‘ymasligimiz kerak.

Biz uchun muhim bo‘lgan barcha narsani qadrsizlantiruvchi bandlik bilan ham shunday yo‘l tutishimiz darkor. Biz ishlaymiz, bolalarimizni tarbiyalaymiz, muloqot qilamiz, sport bilan shug‘ullanamiz – bularning barchasini go‘yoki qilinishi kerak bo‘lgan ishlar ro‘yxatini shunchaki o‘chirayotgandek, ongsiz ravishda amalga oshiramiz. Bandlik hayotning asosiy tamoyili bo‘lishi kerak emas. Biroq ko‘pichna biz uning muammoga aylanganini sezmay ham qolamiz.

Hayotimiz yanada yorqin bo‘lishi va uni ongli ravishda yashab o‘tish uchun kamroq ish qilib, o‘z tanlovimizga jiddiy e’tibor qaratishimiz lozim.

Dam olish onlarini qadrlashni o‘rganing

Devid doim bandligi sabab hayotdan zavq ololmayotganini tushunib yetganida ko‘proq ko‘chada bo‘lishni maqsad qildi. U muntazam sport bilan shug‘ullanardi, biroq shunchaki sayr qilishni unutib qo‘ygandi. Shu bois ko‘proq piyoda yurishni odat qildi.

«Bu u qadar qiyin emas, – deydi Sbarra, – shunchaki mashinani idoradan biroz uzoqroq joyda qoldirib, kunduzi tushlikka piyoda boring».

Hatto haftada ikki-uch marta qo‘shimcha 40 daqiqa piyoda yurish ham hayot tarzimizni sezilarli darajada o‘zgartirishi mumkin. Sayr muhim narsalarni o‘ylab ko‘rish, tabiatdan ilhom olish va tinchlanish uchun imkon yaratadi.

Bundan tashqari, Devid bo‘sh vaqtni qadrlashni maslahat beradi. Bu dangasalikka chorlash emas, shunchaki hech qanday ish bilan band bo‘lmagan lahzalarning muhimligini anglab yetishdir. U jurnalist Tim Krayderning «Biz hech qanday saboq chiqarmaymiz» kitobidan bir esseni keltiradi.

«Doimiy bandlik bizga bo‘shliqdan sug‘urtalanish, o‘zimizni rag‘batlantirish uchun xizmat qiladi. Albatta, har bir soatimiz ish bilan band bo‘lsa, bizning hayotimiz bema’no bo‘lishi mumkin emas».

Tim Krayder

Doimiy bandlik bilan kurashishga yordam beruvchi bir necha maslahatlar:

Oddiy, rejalashtirilmagan harakatlardan zavq olishni o‘rganing. Masalan, bolalar bilan o‘ynash yoki divanda kitob mutolaa qilib orom olish. Ehtimol, siz ham Devid kabi kam ishlagan paytingizda ko‘proq samara ko‘rsatarsiz.
Ijtimoiy tarmoqlardan voz keching. Bu sizning e’tiboringizni muntazam ravishda tortib turadigan «qora tuynuk». Siz shovqin-suronli, e’tibortalab odamlarga to‘la xonada turishingiz dargumon, biroq biz ijtimoiy tarmoqlarda o‘tirgan vaqtimizda miyamiz aynan shunday vaziyatda bo‘ladi.
Ko‘proq tabassum qiling. Bandlik jiddiylik bilan yonma-yon yuradi. Hamma narsaga haddan tashqari jiddiy yondashish esa faqat ziyon yetkazadi.
Do‘stlaringiz va yaqinlaringizni qadrlang. Do‘stlik bizning kuchlarimizni xuddi taom kabi quvvatlab turadi.

Qizig‘i shundaki, biz kamroq ish qilib, hayotdan ko‘proq zavq olamiz. Ba’zan baribir qandaydir ishlarga chalg‘ib ketamiz, albatta. Biroq umuman olganda o‘zingizni yaxshiroq his qila boshlaysiz, qarorlarni ongli ravishda qabul qilasiz va yanada tetiklashasiz.